Агрономия факультетінің тарихы

Агрономия факультеті Қазақстанның солтүстік облыстары үшін жоғары білікті агроном мамандарын дайындау мақсатында 1957 жылдың 3 қазанында құрылған. Факультеттің құрылуы мен дамуының тарихы өздерінің ғылыми мектептерін құрған келесідей ғалымдардың аттарымен байланысты: И.Я.Половицкий, Л.С.Роктанен, М.М.Клеев, В.А.Кудрявцев, М.В.Афанасьев, Н.И.Можаев, З.П.Карамшук, Н.Г.Щепетков, Қ.К.Əрінов, В.Г.Черненок, Р.Х.Карипов, А.В Иванников.

Факультеттің қалыптасуы мен құрылу кезеңінде, өткен Совет Одағының əртүрлі жоғарғы оқу орындарынан келесідей белгілі ғалымдар декан қызметін атқарды: Т.С.Штейнберг (1959-1960 жж.), Л.Ф.Вермель (1960-1962 жж.), Н.Д.Авдеенко (1963 ж.), П.В.Петкилев (1963-1966 жж.), Д.Н. Луканчев (1966 -1969 жж.), А.В. Иванников (1969-1970 жж. жəне 1974- 1976 жж.), А.Г.Тен (1969-1974 жж.), В.М. Володин (1974), А.Н. Нургалиев (1976 -1978 жж.), А.Г. Нестеренко (1978-1981 жж.). одан кейін факультеттің құрылуына жəне дамуына зор үлес қосқан келесідей факультет түлектері декандар болды: Қ.К.Əрінов (1981-1990 жж.), В.И. Зотиков (1990-1993 жж.), Ж.К. Қаиржанов (1993-2000 жж.).  

Университетте алыс шетелдермен халықаралық байланыстар орнатып, одан әрі дамыту барысында факультетті: И.И. Жұмағұлов (2000-2002 жж.), Қ.М. Мұсынов (2002-2004 жж.), Н.А.Серікпаев (2004-2007 жж.; 2010 - 2015 жж.), Г.Ж.Стыбаев (2007-2010 жж.) сияқты факультет түлектері басшылық етті. 2015 жылдың наурыз айынан бастап, қазіргі кезге дейін факультетті Г.Ж.Стыбаев басқарады. Оқу үрдісін дамыту кезеңінде факультет кафедраларын құру жұмыстары жүргізіліп жатты.    

КСРО білім беру ведомстваларының, одан əрі ҚР Министрлігінің шешімімен диссертациялық Кеңестер құрылды:

- 1972 жылы алғаш рет ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты ғылыми дəрежесін беру бойынша Кеңес құрылды;

- 2003 жылдан бастап факультет тарихында алғаш рет ғылым докторы ғылыми атағын беру бойынша диссертациялық Кеңес ашылды;

- 2015 жылдан бастап философия докторы (PhD) ғылыми атағын беру бойынша диссертациялық кеңес ашылды. Факультетте ғылыми-зерттеу жұмыстары үздіксіз жүргізіліп тұрады.

1970 жылдан бастап оқу-тəжірибелік шаруашылықта ауданы 250 гектар болатын тəжірибелік алқап қызмет жасады, бұл жерде факультет қызметкерлері, аспиранттар тың егіншіліктің маңызды мəселелері бойынша белсенді түрде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізді, ал студенттер оқу, ғылыми-агрономиялық тəжірибелерден өтті.  

2015 жылдан бастап университет базасында, оқу-ғылыми-өндірістік зерттеулерді жүргізу мақсатында, Ақмола облысында жалпы ауданы 1,5 мың.га болатын кампус іске қосылды. Аймақта жалғыз топырақ мұражайы құрылып, қызмет жасайды, оның экспонаттары бүгінгі таңда оқу үрдісінде кеңінен қолданылуда.

2004 жылдан бастап факультет білім берудің кредиттік жүйесіне көше бастады.

2013 жылдың қаңтар айынан бастап бес түлек шығаратын кафедраларда, бакалаврларды, магистранттарды жəне докторанттарды дайындау үшін Ақмола облысының ірі ғылыми-өндірістік орталықтарының құрылымдық бөлімшелері (филиалдары) - «А.И. Бараев атындағы АШҒӨО» РММ, «Агрохимиялық қызмет РҒƏО» ММ, «Орман шаруашылығы ҒӨО» РММ, «Қарағанды өсімдік шаруашылығы жəне селекция ҒЗИ» ЖШС, «Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы ҒЗИ» ЖШС жəне т.б. ғалымдарымен бірлесе отырып дуалды оқыту жүйесі қолданылуда. 

2020 жылы университет құрамына факультетте оқитын студенттерге ғылыми-зерттеу, практикалық оқыту жүргізу үшін А.И.Бараев атындағы астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы, Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы, Қазақ орман шаруашылығы агроорманмелиорация ғылыми-зерттеу институты кірді.

Агрономия факультетінің ғылыми-зерттеу жұмысы

Ғылыми-зерттеу процесі ауыл шаруашылығы алқаптарының тұрақты өнімділігін және топырақ құнарлылығын қалпына келтіруді қамтамасыз ететін экологияландыру және ресурсты үнемдеу қағидаттары негізінде жерді пайдаланудың биологиялық және экономикалық негізделген жүйелерінің кешені бойынша басым бағыттардың бірі болып табылады.

2014-2015 оқу жылында факультет қызметкерлерімен ҚР БжҒМ-нің ғылым Комитетінің "2015-2017 жылдарға арналған ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру" конкурсына 54 ғылыми өтінім дайындалды және берілді, оның ішінде 21 ғылыми жоба конкурстан өтті және қаржыландырылуда. Сонымен қатар, факультет қызметкерлерімен ҚР БжҒМ-нің Бағдарламалық - мақсатты қаржыландыру, ҚР АШМ-нің 212 бюджеттік бағдарлама, "Ньютон - Аль Фараби" халықаралық конкурстарына ғылыми жобалар дайындалды және берілді. 

2015 ж. бюджеттік бағдарлама шеңберіндегі ғылыми-зерттеу жұмыстарының (ҚР БжҒМ 055, шаруашылық субъектілерімен тікелей келісім-шарт жасасу арқылы) қаржыландырылуының жалпы көлемі 170,5 млн. теңгені құрады және бұл көрсеткіш 2014 жылмен салыстырғанда 49%-ға жоғары болды (ҚР БжҒМ 055, ҚР АШМ 212, ҚР АШМ 019, «Tempus», шаруашылық субъектілерімен тікелей келісім-шарт жасасу арқылы - 89,1 млн. тенге). Сонымен қатар, зерттеу жұмыстары тіркелген ынталы ғылыми-зерттеу тақырыптары бойынша да жүргізілуде.

2015 ж. ЖҮРГІЗІЛГЕН ҒЫЛЫМИ ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ
2015 - 2017 жж. арналған ҚР БҒМ 055 қаржыландырылатын бюджеттік бағдарламасымен «Ғылыми және/немесе ғылыми-техникалық қызмет»:
ғылымның басым бағыты бойынша: Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану, шикізатты және өнімді қайта өңдеу.

- "Биологиялық егіншілік жағдайында дәнді бұршақ дақылдарын өндіру үшін бейімделген технологиялық шешімдер", жетекшісі Н.А. Серікпаев, қаржыландырылу соммасы - 10,0 млн. теңге;

- "Астана қаласының жасыл белдеуіндегі көміртегі жиналуын бағалау және энергетикалық мақсатта шағын ротациялық жоғары сапалы орман плантацияларын қарқынды өңдеу және ғылыми негіздеу", жетекшісі Д.Н. Сарсекова, қаржыландырылу соммасы - 10,0 млн. теңге;

- "Балқаш көлінің құрғаған жағалауы аймағындағы орман өсіру жағдайын зерттеу және агротехникалық орман өсіру әдістерін әзірлеу", жетекшісі С.А. Кабанова, қаржыландырылу соммасы - 5,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстанның құрғақ дала аймағы жағдайында ауыл аймағы территорияларындағы құлдыраған жерлерді биологиялық рекультивациялау технологиясы", жетекшісі С.М.Құлжанова, қаржыландырылу соммасы - 5,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстан жағдайында түйе жоңышқа дақылы негізінде топырақ құнарлығын сақтай отырып және жоғарылатумен қатар экологиялық таза ауыл шаруашылық өнімін алу үшін қарқынды технологияларды жасау", жетекшісі Е.У.Сағалбеков, қаржыландырылу соммасы - 5,0 млн. теңге;

- "Астана қаласының негізгі автожол тораптарымен түйіскен аумақтардың күйін экологиялық тұрғыдан бағалау", жетекшісі А.А. Перзадаева, қаржыландырылу соммасы - 3,0 млн. теңге.
ғылымның басым бағыты бойынша: Тіршілік туралы ғылым

- "Өндірісті диверсификациялау жағдайында майлы дақылдардың өнімділігінің әлеуетті мүмкіншілігін жүзеге асыратын және оңтайлы қоректендіруді қамтамасыз ететін нақты егіншілік жүйесіне қатысты топырақ құнарлылығын мақсатты түрде басқару әдістерін өңдеу", жетекшісі А.К. Күрішбаев, қаржыландырылу соммасы - 10,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстанның құрғақ дала аймағы жағдайында топырақ – тыңайтқыш жүйесінде тыңайтқыштардағы азоттың ауысуын зерттеу және астықты дақылдардың өнімділігі мен тыңайтқыштардың тиімділігін арттыру тәсілдерін жетілдіру", жетекшісі А.К.Күрішбаев, қаржыландырылу соммасы - 9,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстанның топырақтарындағы актиномициттердің алуантүрлілігі: экологиясы, биологиясы, биологиялық белсенді заттарды өндірушілер мен оларды ластанған топырақтарды биоремедиациялауға және өсімдік қорғауда пайдалану", жетекшісі А.П.Науанова, қаржыландырылу соммасы - 10,0 млн. теңге;

- "Солтүстік және Орталық Қазақстанның құрғақ далалық аймағы жағдайында шығу тегі әртүрлі қытайбұршақ сорттарын агротехнологиялық бағалау", жетекшісі Н.А.Шестакова, қаржыландырылу соммасы - 8,5 млн. теңге;

- "Cолтүстік Қазақстанның құрғақ далалық климат жағдайы үшін тұқымның жоғары өнімділігі, малазықтық құндылығы, бейімділігі және биотикалық және абиотикалық факторларға төзімділігі бар жаздық тритикале сорттарын шығару", жетекшісі В.К. Швидченко, қаржыландырылу соммасы - 8,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстан жағдайында минералдық қоректенуді оңтайландыру жолымен дәнді дақылдардың (тритикале, күздік қара бидай) өнімділігін арттырудың ғылыми негіздерін өңдеу", жетекшісі Р.Х. Рамазанова, қаржыландырылу соммасы - 8,0 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстанның құрғақ далалы аймағы жағдайына бейімді өңдеу технологиясы элементтерін пайдалану негізінде майлы дақылдар (күнбағыс, майлы зығыр) сорттарының (будандарының) генетикалық мүмкіндігін жүзеге асыру жолдары", жетекшісі Е.А.Гордеева, қаржыландырылу соммасы - 7,6 млн. теңге;

- "Орталық Қазақстанның құрғақ дала жағдайында етті бағыттағы ІҚМ және ҰҚМ биологиялық факторларды және қалпына келетін қорларды пайдалана отырып жоғары өнімді жайылымдардың үнемдегіш технологияларын жасау", жетекшісі Г.Ж.Стыбаев, қаржыландырылу соммасы - 7,6 млн. теңге;

- "Орталық Қазақстанның құрғақ далалы аймағы үшін жаңа жеңіл сүрленетін мал азықтық дақыл пайзаны (Echinochloa frumentacea) интородукциялау", жетекшісі А.А. Байтеленова, қаржыландырылу соммасы - 7,3 млн. теңге;  

- "Қоршаған ортаға пестицидтік жүктемені азайту мақсатында аса қауіпті итальяндық шегірткені (Calliptamus italicus L.) фитосанитарлық бақылауға озық технология әдістемелерін дайындау", жетекшісі В.К. Ажбенов, қаржыландырылу соммасы - 5,0 млн. теңге;

- "Павлодар облысы жағдайында күнбағыс тұқымдарының өнімділігі мен сапасын жоғарылату үшін дәстүрлі емес тыңайтқыштарды қолданудың технологиясын жасау", жетекшісі С.М.Кульжанова, қаржыландырылу соммасы - 5,8 млн. теңге;

- "Орталық Қазақстан жағдайында климаттық жағдайлар мен биоорганикалық және биоминералды тыңайтқыштарды қолдануға байланысты картоп сорттары өнімділігінің және топырақ құнарлылығы көрсеткіштерінің өзгеру заңдылықтарын зерттеу", жетекшісі Е.Т. Нурманов, қаржыландырылу соммасы - 6,8 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстан жағдайында ет пен сүт мал шаруашылығына жүгеріден тығыздалған шай жүгерілі-судан шөбі будандарымен сүрлем алу үшін шикізаттық конвейерін жүйесін жасау", жетекшісі М.К.Тынықұлов, қаржыландырылу соммасы - 6,6 млн. теңге;   

- "Сезімталдығы жоғары диагностикалық тестілеу өндірісі үшін картоп вирустарының отандық штаммдарының банкін құру", жетекшісі В.Т. Хасанов, қаржыландырылу соммасы - 8,5 млн. теңге;

- "Солтүстік Қазақстанның құрғақ дала аймағы жағдайында әр түрлі топырақ өңдеу негізінде құрастырылатын жаңа қор үнемдегіш өсіру технология есебінен дәнді бұршақ дақылдарының жаңа, болашағы бар сорттарының өнімділігін арттыру", жетекшісі А.А.Қыпшақбаева, қаржыландырылу соммасы - 6,3 млн. теңге.

Шаруашылық субъектілерімен тікелей келісім-шарт бойынша:

- «Қарағанды облысы, Осакаровка ауданы «Азнабай ШҚ жағдайында альтернативті дақылдарды өсірудің ылғал үнемдегіш технологияларын жасау және енгізу», жетекшісі Қ.К. Әрінов, қаржыландырылу соммасы – 0,5 млн. теңге;  

- «ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Агроөндірістік кешеніндегі мемлекеттік инспекция Комитетінің жоспары бойынша жүргізілетін пестицидттерді өндірістік сынама тіркеу», жетекшісі Р.Х.Карипов, қаржыландырылу соммасы – 4,0 млн. теңге;

- ҚР АШМ АӨК-гі КМИ-ның жоспарына сәйкес (шаруашылықтық келісім-шарт бойынша тақырып №41) "Пестецидтерді регистрациялық және өндірістік сынау", жетекші Б.С.Садықов, қаржыландырылу көлемі - 10,0 млн. тг.;

- «Астана қаласының жасыл желектеріне экологиялық-ландшафтылы түгендеу жүргізу әдістемесін жасау», жетекшісі Д.Н.Сәрсекова, қаржыландырылу соммасы - 3,0 млн. теңге.

Мемлекеттік тіркеу нөмірі бар ынталы тақырыптар

- «Заманауи технологиялар базасында Солтүстік Қазақстанның құрғақ дала аймағына бейімделген дақылдардың диверсификациясы», жетекшісі Қ.М. Мұсынов, мемлекеттік тіркеу нөмірі № 0112РК01808;

- «Солтүстік Қазақстанның құрғақ далалы аймағы жағдайында агрошараларға байланысты майлы зығырдың қалыптастырған өнімі және тұқымның сапа көрсеткіштері», жетекшісі А.А. Бегалина, мемлекеттік тіркеу нөмірі № 0113РК00680;

- «Е және ГМА коды бар консерванттардың тірі ағзаларға әсерін зерттеу», жетекшісі Қ.М.Сатова, мемлекеттік тіркеу нөмірі № 0111 РК 00251.

2014 жылы жүргізілген ҒЗЖ нәтижесі бойынша факультеттің профессорлық-оқытушылар құрамымен төмендегідей жариялымдар шығарылды:

- Thomson Reuters, Scopus, Springer, Elsevier базасына енетін журналдарда 6 мақала;

- РИНЦ базасына енетін журналдарда 17 мақала;

- ККСОН базасына енетін журналдарда 8 мақала;

- 3 монография шығарылды.

6 инновациялық патент және авторлық куәлік алынды.

Факультет базасында 2 ғылыми орталық

1. Агробиологиялық зерттеулердің инновациялық ғылыми-білім беру орталығы, директоры В.К.Швидченко;
2. Өсімдік қорғау және карантин фитосанитарлық мониторингісінің ғылыми-инновациялық орталығы, жетекшісі В.К.Ажбенов.
   Зертханалар:

- ғылыми агрохимиялық зертхана;

- өсімдік шаруашылығы өнімдерінің сапасын бағалау зертханалары;

- тұқым тану зертханасы;

- агрометеорология зертханасы.

Жүргізілетін ҒЗЖ шеңберінде 10 қызметкер халықаралық ғылыми машықтанудан өтті (А.П.Науанова, В.Г.Черненок, А.А.Байтеленова, Қ.Б. Масенов, А.Бахралинова, Р.Т.Нұрмұхамбетова, В.Т.Хасанов, И.К. Майсупова, Ж.Т.Боранбай).

СҒЗЖ аясында және студент жастарды ғылымға тарту үшін факультетте Студенттік жұмыстардың конкурстары өткізіледі. Мәселен, 2020-2021 оқу жылында 28 жұмыс келіп түсті, оның ішінде 22 – мемлекеттік тілде, 6 – орыс тілінде, оның ішінде 26-ғылыми-зерттеу жұмысы және 2-реферативтік сипаттағы жұмыс.

Студенттердің ғылыми жұмыстарын қарап, факультеттің байқау комиссиясы жүлделі орындарды иеленіп, университет конкурсына қатысу үшін оларды ұсынуға шешім қабылдады:

I дәрежелі дипломдармен 5 жұмыс

(оның ішінде мемлекеттік тілде - 3 жұмыс, орыс тілінде тілінде - 2 жұмыс, ағылшын тілінде  - 0 жұмыс).

II дәрежелі дипломдармен 10 жұмыс

(оның ішінде мемлекеттік тілде - 7 жұмыс, орыс тілінде - 3 жұмыс, ағылшын тілінде – 0 жұмыс).

III дәрежелі дипломдармен 10 жұмыс

(оның ішінде мемлекеттік тілде - 9 жұмыс, орыс тілінде – 1 жұмыс, ағылшын тілінде  - 0 жұмыс).

Жеке жұмыстар алғыс хат алуға ұсынылды.

2020-2022 жылдар кезеңіне арналған "ҚР БҒМ Ғылым Комитетінің" гранттық қаржыландыру шеңберінде орындалатын ҒЫЛЫМИ ТАҚЫРЫПТАР ТІЗБЕСІ:

- "Қазақстанның түрлі жарық аймақтарында қорғалған топырақ көкөністерін өсіру үшін спектрдің өзгеруін автоматтандырылған басқарумен қазақстандық фито жарық шамдарын бейімдеу", жетекшісі А.С.Тұрбекова, қаржыландыру сомасы – 3,0 млн. тг.;

-"Ақмола облысының құрғақ дала жағдайында ұсақ малды (сүтті ешкілерді) жыл бойы толық азықпен қамтамасыз ету үшін шикізат конвейерін әзірлеу". Жетекшісі А.А.Ноғаев, қаржыландыру сомасы – 12,1 млн. тг.;  

- «ГАЖ-технологиялары мен Жерді қашықтықтан зондтау әдістерін инновациялау негізінде Солтүстік Қазақстанның егіншілік аудандарында зиянды саяқ шегірткелерді фитосанитариялық бақылау», Жетекшісі К.С.Байбосынов, қаржыландыру сомасы – 9,0 млн. тг.;

Ғылыми сүйемелдеуді "Август фирмасы" АҚ (РФ), Шыңжаң экология және география институты, XISEN картоп өнеркәсіптік тобы Co, (Қытай), "Астана НАН" ЖШС, "Астана Групп" ЖШС, Астық - Stem ЖШС, АСКОП ЖШС (Қазақстан) және т. б. ұйымдармен шаруашылық келісім-шарттар шеңберінде факультеттің жетекші оқытушылары орындайды.

Агрономия факультетінің 2020-2021 оқу жылына бакалавр бағыты бойынша 1 - курсқа студенттерді қабылдау көрсеткіші 

Агрономия факультетінің 2020-2021 оқу жылына магистратура бағыты бойынша 1 - курсқа студенттерді қабылдау көрсеткіші 

Агрономия факультетінің 2020-2021 оқу жылына докторантура бағыты бойынша 1 - курсқа студенттерді қабылдау көрсеткіші 

Агрономия факультетінің байланысы

Z10H2F8 (010000) Қазақстан Республикасы, Астана қ., Молдағұлова көшесі, 27, № 5 ғимарат тел.: +7 (7172) 397-807, E-mail: g.stybayev@kazatu.edu.kz